خواص زمرد و چگونگی تراش آن

از نظر ترکیب شیمیایى و کانى شناسى،‌ زمرد با فرمول Be3Al2(SiO3)6 از بریلیوم، آلومینیوم و سیلیکات تشکیل شده است که به همراه آکوامارین آبى،‌ مورگانیت صورتى، هلیودور طلایى و بریل با رنگ پریده سبز به خانواده بریل تعلق دارد. بریل خالص بى رنگ است. اضافه شدن مقادیر ناچیزى کروم و وانادیوم، رنگ سبز زیباى زمرد را پدید مى آورد. واژه زمرد از کلمه یونانى اسماراگدوس SMARAGDOS به معنى سبز گرفته شده است.
رنگ سبز با شکوه زمرد، رنگى است که عشق طبیعت را تجلى مى بخشد. گفته مى شود رنگ سبز باعث شادى شده،‌ هیچگاه چشمها را خسته نمى کند. سبز همیشه بعنوان رنگ تازگى و حیات شناخته مى شود. رنگ سبز زمرد، ‌رنگ بهار و زندگى است که براى قرنها رنگ زیبایى و عشق جاودانى بوده است. در روم باستان، سبز رنگ ونوس خداى عشق و زیبایى بود. امروزه نیز رنگ سبز جایگاه خاصى در بسیارى از فرهنگها و مذاهب دارد. به عنوان مثال در اسلام، رنگ سبز رنگ مقدسى است. بسیارى از کشورهاى مسلمان در پرچم کشورشان از این رنگ به عنوان نشانه وحدت و یگانگى در ایمان استفاده مى کنند.
این رنگ همچنین در کلیساى کاتولیک به عنوان برترین رنگ مذهبى در نظر گرفته مى شود. رنگ زمرد در برابر نور خورشید و یا نور مصنوعى و دما استوار مى ماند و رنگى است به نسبت پایدار که تنها در گرماى 700 تا 800 درجه سانتى گراد تغییر پذیر است. سیستم تبلور زمرد هگزاگونال و سختى آن بین 8-7.5 است. بنابراین از کوارتز سخت تر است. وزن مخصوص آن 78/2-68/2 بوده، کلیواژ ندارد و به طور معمول پدیده فلورسانس نشان نمى دهد. درخشش با روح و شعف انگیز زمرد، آن را گوهرى بى بدل ساخته است. با این حال انواع مرغوب این گوهر به شدت کمیاب هستند.
کریستالهاى زمرد اغلب داراى ناپاکیها و ادخال هایى هستند که نشانه اوضاع آشفته خاستگاه آنهاست. این ادخالها در صورتى که در حد معینى باشند به هیچ وجه از ارزش و بهاى زمرد نمى کاهند، به طورى که زمردى با رنگ سبز زنده و حاوى ادخال، ارزشى به مراتب بیش از زمرد فاقد ادخال و ناپاکى اما با رنگ پریده دارد. در صورتى که اگر با ذره بین یا میکروسکوپ زمرد را از نزدیک نگاه کنیم، اطلاعاتى در مورد روند پیدایش و تشکیل آن به دست خواهیم آورد. ادخالها ممکن است حبابهاى کوچک گاز، شکافهاى پرشده، کریستالهاى بسیار ریز و غیره باشند.
گوهرشناسان براى این ادخالها تعبیرى در حد شاعرانه در نظر گرفته و در مورد زمرد آنها را ژاردن Jardin، گاردن Garden، یا باغچه مى گویند و از آن به عنوان ابزارى جهت تشخیص کریستالهایى که به صورت طبیعى رشد کرده اند، بهره مى برند. زمردهایى طبیعى فاقد ادخال با کیفیت و رنگ خوب همانطور که گفته شد بسیار کمیاب هستند و ارزش آنها حتى از الماس بالاتر است. ادخالهایى که در زیر میکروسکوپ به صورت حفرات دندانه دار مشاهده مى شوند. شاخص زمردهاى کلمبیایى هستند که مشهورترین زمردها به این کشور تعلق دارند. کشور کلمبیا در آمریکاى جنوبى، در صدر کشورهاى تولیدکننده زمرد جان قرار دارد. حدود 150 ذخیره زمزد در این کشور شناخته شده که مهمترین و مشهورترین این ذخایر، معادن موزوMuzo و شیوور Chivor هستند که در زمانهاى گذشته توسط تمدن اینکاها، معدنکارى و استخراج مى شده اند. از نظر اقتصادى مهمترین معدن کلمبیا، معدن کاسکیوز Coscuze است که به صورت تقریبى حدود سه چهارم زمزد تولیدى کلمبیا از این معدن استخراج مى شود.
زمردهای کلمبیایی از زمردهای کلمبیایی از زمردهاى دیگر کشورها کاملا متمایز هستند و به جرات مى توان گفت که مرغوبترین و خوشرنگ ترین زمردها،‌ به کلمبیا تعلق دارد. علاوه بر این، گاهى اوقات از معادن این کشور، زمردهاى بسیار نادرى استحصال مى شود تحت نام زمردهاى تریپیک trapiche که از مرکز آنها 6 پرتو ساطع مى شود. با این که بى شک خاستگاه بهترین زمردها، کشور کلمبیاست، مکان پیدایش یک سنگ هرگز بعنوان ضمانتى براى کیفیت آن در نظر گرفته نمى شود. چه این که زمردهاى مرغوب دیگرى نیز در کشورهاى زامبیا، برزیل، زیمباوه، ماداگاسکار، پاکستان،‌هندوستان،‌ افغانستان و روسیه یافت مى شوند. کشورهاى زامبیا، برزیل و زیمباوه از شهرت بالایى در تجارت بین المللى زمردهاى مرغوب برخوردارند. رنگ این زمردها تیره تر از انواع کلمبیایى بوده، ته رنگ آبى دارند. زمردهاى مرغوب در اندازه هاى کوچک با رنگهاى بسیار زنده و ته رنگ زرد از معدن مشهورى در زیمباوه با نام سانداوانا Sandawana استخراج مى شوند.
همچنین کشور برزیل که در همسایگى کلمبیا قرار دارد. زمزدهایى با رنگ سبز بسیار زیبا از معدن نوا ارال اNova Era استخراج مى کند، در این کشور زمردهاى بسیار کمیاب چشم گربه اى و ستاره اى با 6 پرتو استخراج مى شود. امروز به برکت زمردهاى یافت شده در کشورهاى آفریقایى و برزیل، میزان زمرد در بازار افزایش یافته که موجب خرسندى دوستداران این گوهر شده است. در حالى که سختى بالاى زمرد (8-7.5) تا حدود زیادى مانع خراش دیدن این گوهر با ارزش مى شودف  قابلیت شکنندگى آن بخاطر شکافهاى موجود، تراش دیدن، سوارکردن و پاک کردن آن را نسبتا مشکل کرده است. حتى براى یک تراش دهنده خبره، تراش زمرد کار دشوارى بحساب مى آید نخست به خاطر قیمت بالاى کریستال هاى خام و دوم به دلیل وجود ادخالها، اما با وجود این موانع، از عشق و علاقه تراش دهندگان ذره اى نکاسته، آنها تراش خاصى را براى این گوهر بکار مى برند با نام تراش زمردى یا تراش چهارگوش که در اصل یکى از طرحهاى تراش پلکانى است که در این تراش، گوشه هاى زمرد به صفحاتى مزین مى شود که علاوه بر تشدید زیبایى آن، مقاومت آن را در برابر فشارهاى مکانیکى و عوامل فیزیکى افزایش مى دهد.
همچنین زمردها به روشهاى دیگرى نیز تراش داده مى شوند و در صورتى که کریستالهاى خام حاوى ادخال و ناپاکیهاى فراوانى باشد، تراش کابوشن Cabochon (تراش گرد) را براى آن در نظر مى گیرند (تراشى است به صورت نیمکره که با قاعده هاى دایره یا بیضى انجام مى شود و بیشترین کاربرد را جهت انگشترى دارد).
http://www.jtd.ir
http://www.tehrandisplay.com