حرفه طلاسازی و کارگاههای آن در ایران

مقدمه :

از کشف طلا توسط انسانها قرنها می گذرد این فلز در جدول تناوبی مندلیف در خانه شماره 79 قرار گرفته و جزء‌ عناصر وابسته و تک ظرفیتی است تاریخچه‌ای کهن دارد همین بس که بدانیم آثار بدست آمده در پی کاوشهای باستان شناسان حاکی از آن است که در دوران پادشاهی کورش طلا از رونق خاصی برخوردار بوده است بطوریکه سکه و ظروف و لوازم زیبایی از آن دوره کشف گردیده است که در موزه ایران و اروپا و امریکا وجود دارد. طلا با تلالو خود که چشم بشر را خیره می سازد موجب زد و خورد و جنگهای خونین بین طوایف و حتی کشورها شده است این فلز بصورت سنگ معدنی در افریقا و امریکا و آسیای جنوب شرقی یافت می شود و اکثراً در جوار معادن مس و سرب است در حال حاضر این فلز پشتوانه اقتصادی کشورها از جمله ایران می باشد. در روزگاران نه چندان دور هنر صنعت گران ایرانی در بازارهای منطقه طرفداران زیادی داشت با این وجود در سالهای اخیر به علت عدم حمایت از این حرفه و از طرفی قاچاق بی رویه محصولات به کشور نه تنها سهمی از صادرات جهانی این محصولات نداریم حتی بازارهای داخلی را نیز از دست داده ایم اما تعدادی از کارآفرینان متعهد سعی دارند از طریق گسترش کارگاه های طلاسازی این صنعت را همچنان زنده و پویا نگه دارند . در این تحقیق سعی شده مراحل انجام کار و مواد و ابزار مورد نیاز برای راه‌اندازی کارگاه طلاسازی و چالش های این صنعت مورد بررسی قرار گیرد .

گذری بر خوشه صنعتی طلا در تهران :

شهر تهران از زمان قاجار یعنی حدود 220 سال پیش تاکنون پایتخت ایران بوده است. تمرکز فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و به‌طور کلی همه جانبه در شهر تهران آن را به یک مرکزیت ویژه و خاص تبدیل نموده است. از لحاظ جمعیتی نیز در حال حاضر شهر تهران طی روز، جمعیتی حدود 12میلیون نفر را در خود جای می‌دهد. هنوز هم خانواده‌ها و ایرانیان زیادی هستند که خریدهای خاص خود را از شهر تهران انجام می‌دهند. در عین حال به جهت وجود عمده مراکز فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... در تهران تعاملات، نشست‌ها، مبادلات، معاملات، مناسبات، سمینارها، نمایشگاه‌ها و مراسم ملی و بین‌المللی برگزار می‌گردد. در چنین فضایی بدیهی است یکی از مراکز عمده خرید و فروش، عرضه، تقاضا، تولید، صادرات و واردات نیز شهر تهران باشد و کسب و کار طلا در این میان شرایط خاصی در تهران پیدا کرده است. همان‌گونه که مطرح شد تمرکز سلسله قاجار و پهلوی و نیز علاقه وافر پادشاهان در دوره‌های نام‌برده به طلا باعث توجه ویژه به آن و رونق این کسب و کار در تهران گردید. این مرکزیت به پایگاهی جهت عرضه و تقاضای طلا تبدیل شده که حجم و تعداد طلا فروشان و حجم بالای دادوستد آن در بازار تهران موید این مساله است. با قدری بررسی و مطالعه مشاهده می‌شود که تولیدکنندگان خرد و کلان بسیاری نیز در همین مسیر شکل گرفته‌اند که اکثریت آن‌ها نیز در محدوده بازار واقع شده‌اند. از دیرباز تجار داخلی و خارجی خرید مصنوعات طلا را از بنکداران بازار تهران انجام می‌داده‌اند. بنابراین تولیدکنندگان این صنعت نیز در مناطق خاصی از تهران متمرکز شده و بنابه ارتباطات صورت گرفته به‌تدریج با تحولات روز دنیا آشنا شده و تا حد امکان سعی داشته‌اند مطابق دانش و تکنولوژی روز دنیا پیش روند. اما در این میان برخی سیاست‌ها موجب کندی حرکت در این راه شده و برخی مشکلات مانع پیشرفت مناسب این صنعت شده است. قبل از انقلاب شرکت آریا طلا که حاصل ادغام 12 کارخانه بود، ماهیانه 20-100 کیلو مصنوعات طلا به ترکیه صادر می نمود. بعد از انقلاب تولید کننده ها از ورود طلا و حتی ماشین آلات منع شدند و در نتیجه از دنیا عقب ماندند. در آن زمان توجه خاصی به صنعت طلاسازی نشد و با مقرراتی که وضع شد رشته زرگری به عنوان رشته زینتی همراه با رشته‌هایی مانند لوازم آرایش در یک گروه قرار گرفت. درصورتی که طلاسازی، صنعتی است که درون خود تکنولوژی‌های پیشرفته ذوب و ریخته گری، جوش‌کاری، تراش‌کاری، آبکاری و پرداخت کاری را به‌کار می بندد.

محدوده جغرافیایی حرفه طلاسازی در تهران :‌

تهران از بزرگترین مراکز ساخت، عمده فروشی و خرده فروشی طلا و جواهر در ایران است. عمده فروشان نقش مهمی را به‌عنوان کانال‌هایی که قادرند 1000 تولیدکننده کوچک را به 1000 توزیع‌کننده ارتباط دهند، بازی می‌کنند. علی‌رغم آن‌که عمده‌فروشان بزرگ وجود دارند، اما اکثر عمده فروشان کوچک یا متوسط کمتر از 2 کیلوگرم در روز فروش دارند. در گزارش‌ها حدود 70% از این بازار عمده فروشان ملی در تهران است. توزیع‌کنندگان نیز به‌طور متوسط کمتر از 100 گرم در روز فروش دارند. فعالان این صنعت در استان تهران در مناطق خاصی متمرکز شده و تحت نظارت تشکل‌های شکل گرفته شده در همان ناحیه قرار دارند. خوشه صنعتی طلای تهران با تمرکز بر تولیدکنندگان موجود، ناحیه فعالیت خود را در مناطق استقرا شده اکثریت آنان قرار داده است. بنابراین عمده فعالان اصلی این خوشه تحت نظارت اتحادیه‌های طلا و جواهر تهران و شمیرانات و انجمن کارفرمایان طلا و جواهر تهران قرار می‌گیرند. بنابراین اعضای اتحادیه‌های طلا و جواهر ری، ورامین، اسلام‌شهر و کرج که اکثراً مصنوعات خود را از بنکداران بازار تهران خریداری می‌نمایند، بخشی از خریداران خوشه را تشکیل می‌دهند. براساس آخرین اطلاعات و آمار موجود از کارگاه‌های صنعتی کشور که در سال 1381 جمع‌آوری شده است، تعداد کل واحدهای تولید طلا و جواهرات استان تهران 22 درصد کل کشور می‌باشد که در محدوده خیابان خیام، 15 خرداد و ناصر خسرو حدود 46 درصد واحدها، در محدوده سعدی و لاله‌زار 18 درصد، در محدوده خیابان جمهوری 14 درصد و در سایر مناطق استان تهران 22 درصد تمرکز یافته‌اند. تعداد مغازه‌های طلا و جواهر فروشی (خرده- عمده) در تهران 12-10 هزار و در کشور 75-55 هزار مغازه عنوان شده است که با احتساب وجود بین 30-3 کیلوگرم طلا در هر یک از این مغازه‌ها بازار بزرگی در کشور وجود دارد. در ایران 6 شهر اصلی وجود دارد که جمعیت آنها متجاوز از یک میلیون نفر بوده و طی 10 سال گذشته در حال افزایش است که شامل تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز و کرج می‌باشد. جمعیت تهران نیز با افزایش 78 درصدی از 7 میلیون به 12 میلیون رشد داشته است. تعداد افراد شاغل در این حرفه بین 3/1 تا 5/1 میلیون نفر در کشور تخمین زده شده‌ است که با احتساب خانواده‌های آنان تقریبا 5 میلیون نفر از جمعیت کشور با این حرفه درگیری مستقیم دارند. که از این تعداد بالغ بر 15000 نفر در استان تهران مشغول به کار می‌باشند. وقتی در بازار بنکداران تهران قدم می‌زنی دیگر شکی در عظمت و بزرگی خوشه طلا در تهران نداری. آنقدر حجم مبادلات زیاد است که دیگر کسی به فکر چیدمان ویترین نیست و به بیان دیگر نیازی به چیدمان نمی‌بیند.کوچه و پس‌کوچه‌های خیابان 15 خرداد تهران تعداد زیادی از تولیدکنندگان را در دل خود جای داده است. از پیچ‌های تودرتوی کوچه‌ها که گذر می‌کنی به ساختمان‌های به ظاهر منزل مسکونی می‌رسی که در گوشه‌ای از آن یک دوربین مدار بسته است. کمتر پیش می‌آید که داخل این کارگاه‌های تولیدی غریبه پیدا کنی و اکثر آن‌ها از بستگان و آشنایان هستند و یا تحت یک فرایند مورد نظر تولیدکننده، یک فرد قابل اطمینان شناسایی شده‌اند. شرکا (اگر شریک شده باشند) پدر و فرزند و یا افراد درجه یک خانواده هستند. فضای شغل موروثی، در این خوشه محسوس است و عینیت کامل دارد.
http://www.jtd.ir
http://www.tehrandisplay.com